Xyanua: Chất độc vô song từ xa xưa đến hiện đại
Xyanua: Chất độc vô song từ xa xưa đến hiện đại
Xyanua có một lịch sử lâu đời là chất độc đứng đầu bảng trong các vụ đầu độc và giết người. Trải qua hàng thế kỷ, mức độ nguy hiểm của nó vẫn không hề suy giảm.
Vụ Đầu Độc Bằng Xyanua Gây Chấn Động
Gần đây, dư luận vẫn chưa hết bàng hoàng sau vụ đầu độc người thân trong gia đình bằng xyanua ở Đồng Nai, thì lại một sự việc khác diễn ra cũng liên quan đến chất độc này. Theo truyền thông Thái Lan ngày 16/7, sáu người gốc Việt được phát hiện tử vong trong tình trạng sùi bọt mép tại một khách sạn ở trung tâm Bangkok. Truyền thông địa phương cho rằng, các nạn nhân có thể đã bị đầu độc bằng xyanua.
Xyanua Là Gì?
Thuật ngữ “xyanua” dùng để chỉ bất kỳ hóa chất nào có chứa liên kết cacbon-nitơ (CN). Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), xyanua có thể tồn tại dưới dạng khí không màu như hydro xyanua (HCN) hoặc xyanua clorua (CNCl), và dưới dạng tinh thể như natri xyanua (NaCN) hoặc kali xyanua (KCN).
Một tỷ lệ xyanua nhất định có thể tồn tại trong các thực phẩm như sắn, đậu lima, hạnh nhân, hay hạt của các loại trái cây như quả mơ, táo, đào. Điều này cho thấy, “món quà” của thiên nhiên luôn ẩn chứa một vũ khí có thể lấy đi mạng sống trong giây lát.
Trong sản xuất, xyanua khá phổ biến và được sử dụng để sản xuất giấy, dệt may, nhựa, luyện kim. Dạng khí của nó cũng được sử dụng để tiêu diệt sâu bệnh và côn trùng gây hại.
“cấu trúc phân tử của xyanua”
Xyanua – Vua Của Các Loại Chất Độc
Xyanua vốn là hóa chất cực độc, được liệt vào danh sách những chất độc nhất. Việc sử dụng xyanua làm chất độc bắt nguồn từ Hoàng đế La Mã Nero (37-68 CN) khi ông sử dụng nước nguyệt quế anh đào chứa xyanua. Nó cũng được sử dụng trong Chiến tranh Pháp-Phổ (1870-1871) và Chiến tranh Thế giới II, đặc biệt bởi quân đội Đức Quốc xã.
Nổi bật nhất là Adolf Hitler và Eva Braun đã tự đầu độc mình bằng xyanua trong một boongke ở Berlin. Hermann Goring cũng tự tử bằng xyanua để tránh bị hành quyết.
“Adolf Hitler (phải) tự đầu độc bằng xyanua”
Vì Sao Xyanua Nguy Hiểm?
Chất độc xyanua gây tử vong cao do nó cản trở khả năng sử dụng oxy của cơ thể. Xyanua tấn công các tế bào, cụ thể là các ty thể và chuỗi vận chuyển electron, ngăn chặn quá trình hô hấp tế bào và tạo ra năng lượng. Khi các tế bào không còn sử dụng được oxy, cơ thể dần tiến tới suy hô hấp hoặc suy tim chỉ trong vài phút.
Xyanua có thể phơi nhiễm qua tiếp xúc với da, mắt, hít phải qua đường hô hấp, hoặc nuốt phải ở dạng rắn hoặc lỏng. Các triệu chứng ngộ độc bao gồm đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, thở nhanh, nhịp tim tăng cao, lo lắng và kiệt sức.
Cấp Cứu Khi Ngộ Độc Xyanua
Khi phát hiện những dấu hiệu ngộ độc xyanua, cần nhanh chóng đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất. Thời gian là yếu tố sống còn, vì cần điều trị y tế càng sớm càng tốt. Nếu không được chữa trị kịp thời trong vòng 2 giờ, nguy cơ tử vong rất cao. Ngay cả những người sống sót cũng đối mặt với nguy cơ bị tổn thương tim, não và thần kinh nghiêm trọng.
Luật pháp Việt Nam không xếp xyanua vào danh mục hóa chất cấm bán, nhưng việc kinh doanh phải tuân theo Luật Hóa chất 2007 và Nghị định 113. Kinh doanh xyanua cần có giấy phép đặc biệt, và mua phải có giấy giới thiệu, công văn nêu rõ số lượng và mục đích.
Sử Dụng Chất Độc Trong Lịch Sử
Việc sử dụng chất độc làm vũ khí đã có từ thời tiền sử. Khi các thợ săn thời tiền sử nhúng mũi tên vào nọc rắn, họ đã tìm ra thứ vũ khí có thể thay đổi toàn bộ lịch sử chỉ bằng một lượng nhỏ. Trong suốt nhiều thế kỷ, hàng tá loại chất độc khác nhau đã trở nên thịnh hành, như cây độc cần, cà độc dược, phụ tử, mao địa hoàng, mã đề, thuốc phiện.
Tuy nhiên, từ thế kỷ 20, không có loại thuốc độc nào nổi tiếng như xyanua trong các vụ đầu độc và giết người. Xyanua gần như trở thành từ đồng nghĩa với thuốc độc tự tử trong các bộ phim điện ảnh lấy chủ đề về trinh thám, điệp viên.
“Quân đội Pháp đeo mặt nạ phòng độc, dùng lưỡi lê tẩm độc, trong Trận Ypres, diễn ra vào tháng 4/1915 (Ảnh: Hulton).”
Xyanua Trong Văn Hóa Và Chiến Tranh
Trong chiến tranh, xyanua được sử dụng rộng rãi. Quân đội Pháp trong Trận Ypres vào tháng 4/1915 đã đeo mặt nạ phòng độc và sử dụng lưỡi lê tẩm độc xyanua để hạ gục quân địch. Xyanua cũng được sử dụng trong các cuộc chiến tranh khác như Chiến tranh Thế giới II và Chiến tranh Lạnh. Nhiều nhà lãnh đạo Đức Quốc xã đã chọn cách tự tử bằng xyanua để tránh bị bắt giữ và tra tấn.
Các tổ chức tình báo của chính phủ cũng cung cấp cho điệp viên thuốc L (với L là viết tắt của “lethal” – gây chết người) chứa xyanua để tránh tiết lộ bí mật quốc gia khi bị kẻ địch bắt giữ. Thuốc này được giấu bên trong các ngăn bí mật ở kính mắt hoặc bút máy, khi nhai và nuốt sẽ giải phóng chất độc và kết liễu mạng sống của điệp viên trong giây lát.
